Historia rzemiosła w Polsce po II wojnie światowej

W wyniku zniszczeń II – giej wojny światowej stan rzemiosła w Polsce spadł do 35% stanu przedwojennego. Rok 1945 zapoczątkował odbudowę rzemiosła oraz ponowną aktywizację  samorządu gospodarczego rzemiosła.
W Lublinie powstaje pierwsza po wyzwoleniu Izba Rzemieślnicza, a następnie izby takie powstają w Warszawie i w innych wojewódzkich miastach, a to w miarę przesuwania się frontu na Zachód. Powstają również i Cechy  i powiatowe Związki Cechów.

W r. 1946 odbywa się w Bydgoszczy IV Ogólnopolski Kongres Rzemiosła (a pierwszy po wyzwoleniu), na którym rzemiosło wysunęło swoje postulaty pod adresem władz państwowych  i partyjnych, a dotyczące m. innymi rozszerzenia uprawnień cechów, przymusu cechowego, uzupełnienia listy rzemiosł itp.

W r. 1947 ukazuje się nowa lista rzemiosł.

W r. 1948 następuje częściowa zmiana prawa przemysłowego, wprowadzająca przymus cechowy, a następnie wprowadzająca do życia okręgowe związki cechów.
W ten sposób stworzono nowe warunki dla zorganizowania rzemiosła w instytucję powszechną, przymusową i zdyscyplinowaną – tzw. samorząd gospodarczy rzemiosła (Cechy, PZC, OZC, Izby Rzemieślnicze i Związek Izb Rzemieślniczych).

Śledząc historię rozwoju rzemiosła indywidualnego w okresie powojennym to jak pisze w swej pracy dyplomowej pt. “Zezwolenia na działalność gospodarczą rzemiosła indywidualnego  i przemysłu prywatnego” Władysław Szal – Kierownik Wydz. Przemysłu w R.N. w Opolu (r.1962). Czas ten można podzielić na 4 charakterystyczne okresy:

I okres to lata 1945 – 1948, na które przypada szybka odbudowa rzemiosła  ze zniszczeń wojennych. W okresie tym sprzyjał rozwojowi rzemiosła przychylny stosunek władz państwowych i duże zapotrzebowanie społeczeństwa na wyroby rzemiosła.

II okres w historii rzemiosła przypada na lata 1949 – 1953. W okresie tym rozpoczęła się i była bardzo energicznie prowadzona akcja wypierania i ograniczania tzw. prywatnej inicjatywy”, do której zaliczano i rzemiosło. W okresie tym na skutek błędnych tez politycznych, łamania praworządności i nadmiernych obciążeń poglądowych, które uważano jako instrument walki klasowej – spadał gwałtownie stan rzemiosła.

III okres w historii rzemiosła przypada na lata 1954 – 1957. Jest to okres rustyfikacji potrzebnego gospodarce narodowej rzemiosła indywidualnego, zapoczątkowany uchwałą Nr 581 Rady Ministrów z dnia 19 VIII 1954 r. w sprawie rozwoju usług i zwiększenia rynkowej masy towarowej i przez rzemiosło.  Na odnowę rzemiosła miało wielki wpływ zarządzenie  nr 101 Prezesa  Rady Ministrów z dnia 14 IV 1956 r. o postępowaniu Prezydiów Rad Narodowych w sprawach dotyczących rzemiosła , wskazujące między innymi na konieczność ścisłego przestrzegania prawa przemysłowego. Zdecydowany i jasny kierunek dla rozwoju rzemiosła dały dopiero uchwały VII Plenum K.C. PZPR, które określały polityczny stosunek do rzemiosła  i wskazały rolę gospodarczą rzemiosła w Polsce.

Jedną z podstawowych uchwał VII Plenum pozwolę tutaj przytoczyć dla przypomnienia rzemiosłu wagi jaką partia przywiązuje do roli rzemiosła. Uchwała ta brzmi: “ Pomocą i opieką winno być otoczone rzemiosło indywidualne, w stosunku do którego w ubiegłym okresie popełniano poważne błędy. Należy skończyć z fałszywą praktyką traktowania rzemieślnika jako przedstawiciela obcej socjalizmowi warstwy. Przeciwnie rzemiosło winno być traktowane jako ważne uzupełnienie socjalistycznego przemysłu państwowego i spółdzielczego, przede wszystkim w dziedzinie usług i produkcji na potrzeby ludności”.  Uchwały VII Plenum K.C. PZPR zostały w podobny sposób ujęte również i w uchwałach VIII Plenum K.C. PZPR, które zalecają rozwój drobnych zakładów przemysłowych i rzemieślniczych w tych dziedzinach gospodarczych, w których mogą przyczynić się do wzrostu masy towarowej na rynku i urozmaicenia asortymentów.

W okresie III liczba warsztatów rzemieślniczych zaczyna szybko wzrastać, a to dzięki bodźcom ekonomicznym stosowanym przez Władze Państwowe. Do bodźców tych należą: kredyty, ulg podatkowe, przydział lokali i zwiększanie przydziału surowców oraz obniżka czynszu.

IV okres historii rzemiosła przypada na lata od 1958 r. do chwili obecnej. Okres ten początkowo było okresem stabilizacji rzemiosła, a w ostatnich latach charakteryzuje się ponownym wzrostem warsztatów rzemieślniczych zwłaszcza warsztatów  usługowych z branży budowlanej na wsi. Zwłaszcza uchwała nr 194 Rady Ministrów z dnia 9 VI 1960 r. przyczyniła się do rozwoju tych warsztatów usługowych. Uchwała ta zakłada wzrost warsztatów rzemieślniczych na naszym terenie w latach 1961 – 1965 do liczby około 650 a stan zatrudnienia do około 1000 osób.

W oparciu o wytyczne Partii i wydane ustawy i uchwały władz państwowych całe nasze społeczeństwo na czele z klasą robotniczą przekonało się, że rzemiosło w ustroju państwa budującego socjalizm jest potrzebne i spełnia pożyteczną w gospodarce narodowej rolę. Rzemieślnik pracujący osobiście w warsztacie jest sojusznikiem robotnika, chłopa i inteligenta  w budowie naszej ojczyzny i widzi w umacnianiu i osiągnięciach demokracji ludowej przyszłość dla siebie i swych dzieci.
   
Dla lepszego zorientowania czytelnika o rozwoju rzemiosła w Polsce w okresie po  II wojnie światowej podaję (drugostronną) tabelę ilustrującą ten rozwój z podziałem na :

a)stan rzemiosła w Polsce
b)stan rzemiosła na Opolszczyźnie
c)stan rzemiosła na Ziemi Raciborskiej

1. Tab. Stan Rzemiosła w latach 1945

A - Ilość Warsztatów, B - Stan zatrudnienia