Nazwa cechu pochodzi bądź od godła cechowego czyli znaku, bądź od cechy (Zeichen - znak), którą obsyłano ministrów, zwołując ich na zebrania cechowe. Np. u złotników krakowskich taką cechą był pierścień.
Organizacje cechowe są bardzo stare i istniały już w starożytności. Pierwszą wiadomość historyczną o cechach mamy z r. 943. Jest to wiadomość o istnieniu cechu rybackiego w Rawennie, podana w tomie IV str. 144 dzieła pt. “Monumenta Ratuzzi”.
Według istniejącej literatury mamy aż trzy teorie powstania cechów:
- pierwsza teoria wywodzi cechy od rzymskich korporacji,
- druga teoria wywodzi je od związków nierolnych rzemieślników pracujących na dworach feudałów we wczesnym średniowieczu,
- wreszcie trzecia teoria wywodzi cechy od dobrowolnych związków wolnych rzemieślników prowadzących rękodzieło w miastach.
Ta właśnie trzecia teoria o powstawaniu cechów jest chyba najbardziej przekonywująca. Według tej teorii początki cechów sięgają XI i XII wieku. Mianowicie pierwsze cechy pojawiły się najpierw w miastach włoskich, potem francuskich, niderlandzkich, angielskich i niemieckich.
W nauce polskiej genezę miast wywodzi się od podgrodzi, a wiadomo, że właśnie na podgrodziach skupiali się pierwsi rzemieślnicy. Stąd można wyciągnąć wniosek, że w Polsce rzemiosło z podgrodzi dało podstawę do powstania pierwszych cechów, których gotowe formy organizacyjne przeniesiono z Zachodu, głównie za pośrednictwem Niemców, napływających do miast polskich, a więc i do miast śląskich w XIII i XIV wieku.
W aktach zakładania miast średniowiecznych spotykamy bardzo często formułę, że zezwala się danej miejscowości osiedlić tylu rzemieślników, “ilu tam może znaleźć dogodne wyżywienie”. Rzemieślnicy ci należeli do pierwszej załogi miasta i zajmowali przeważnie w planach miasta oddzielne ulice według swej specjalności. Np. ulica Rzeźnicza zamieszkała była przez rzeźników, ul. Kowalska przez kowali, ul. Piekarska przez piekarzy itp.
Taki stan rzeczy musiał już w samych początkach powstania miasta wytworzyć wspólnotę interesów poszczególnych rzemiosł, która uwidaczniała się w tworzeniu zrzeszeń zawodowych w postaci cechów, bractw i gildii.
Oczywiście cechy te nie od razu posiadały pisane statuty, lecz opierały swoją działalność na prawie zwyczajowym niepisanym. Dokładną datę powstania cechów w Polsce trudno ustalić, gdyż nadanie statutu pisanego nie zawsze pokrywa się z datą założenia cechu.
Najstarsze wzmianki o rzemiośle z naszego raciborskiego terenu mamy z r. 1258, kiedy to w Raciborzu istniały już jatki masarsko – rzeźnicze, a wiadomości o tym stanowią najwcześniejsze źródłowe dane historyczne o rzemiosłach w naszych miastach polskich. Z danych dalszych wynika, że w r. 1385 było w Raciborzu już 37 jatek rzeźniczo – wędliniarskich.
Statut prawa magdeburskiego z r. 1299 nadany miastu Raciborzowi mówi o nadzorze (s. 19) miejskiej nad cechami i rzemiosłem.
Inny dokument z r. 1303 podaje, że książę Raciborski przeznaczył czynsz od jatek masarskich dla klasztoru w Rudach Raciborskich, a niezależnie od tego tenże klasztor rudzki z nadania księcia prowadził aż 9 jatek masarskich w Żorach. Również czynsz z rzeźni miejskiej w Raciborzu pobierał klasztor w Rudach co wynika z dokumentu z r. 1313.
W r. 1313 z łaski księcia Raciborskiego powstają w Raciborzu sukiennice miejskie, w których napływowi tkacze – sukiennicy sprzedają swoje wyroby. Pierwsze wiadomości o istnieniu zorganizowanych cechów i statutów cechowych w Raciborzu pochodzą z r. 1375 i 1386.
Zarządzenie z dnia 16 lutego 1380 r. wydane przez księcia Jana Raciborskiego ogranicza prawa tkaczy – sukienników do sprzedaży w rozmiarach łokciowych tylko własnych wyrobów z sukna, natomiast sukno obcego pochodzenia musiano sprzedawać w całych wałkach.
Dokument z r. 1482 mówi, że ślusarze I kowale w Raciborzu otrzymali wspólny statut cechowy, ponieważ grupy tych rzemiosł były stosunkowo nieliczne. Dokument z r. 1491 wspomina o cieślach z Raciborza. Rzemiosło ciesielskie w tym czasie było bardzo liczne, a to z uwagi na fakt, że aż do XVIII wieku przeważały w miastach, nie mówiąc o wioskach – budowle drewniane.
Dokument z r. 1599 wspomina o ludwisarzach jako rzemieślnikach wędrownych z Raciborza, gdyż główne i stałe warsztaty ludwisarskie znajdowały się w Opawie, Krakowie i Wrocławiu, skąd sprowadzano gotowe dzwony do kościołów na teren Śląska.
Dekret z r. 1638 wydany przez króla Jana Kazimierza dla cechów szewskich księstwa opolskiego i raciborskiego świadczy, że ilość szewców w tym czasie była bardzo znaczna, a ranga gospodarcza rzemiosła szewskiego bardzo wysoka.
W r. 1699 założony został w Raciborzu cech młynarzy, do którego należeli również i cieśle, a to dlatego, że skomplikowane drewniane mechanizmy młynów były budowane przez rzemieślników cieśli. Często sami młynarze posiadali znajomość kunsztu ciesielskiego.
Dane z r. 1863 tj. już z okresu rozbiorów Polski mówią, że rzemiosło śląskie zorganizowane było w tym czasie na nowych podstawach I liczyło w pruskiej części Górnego Śląska 18500 samodzielnych mistrzów zorganizowanych w 468 cechach.
W Raciborzu istniało 677 warsztatów rzemieślniczych zrzeszonych w 24 cechach, a w Opolu było 445 rzemieślników należących do 16 cechów.
Mimo tak dużej liczby rzemiosła w tym czasie, to jednak niektórych rzemiosł jak np. fotografów było b. mało. W r. 1863 było ich na całym Górnym Śląsku tylko 6 w tym jeden tylko w Raciborzu.
(Fot. str. 21)