Przegląd dziejowy rzemiosła na Śląsku Górnym i Opolskim

Zaczątki organizacji rzemiosła na Ziemiach Śląskich, podobnie jak i w całej Polsce spotykamy już w zaraniu doby historycznej naszej ojczyzny. Ziemię polską przed tysiącleciem pokrywała dość gęsta sieć warownych grodów, będących ośrodkami administracji terytorialnej  oraz centrami obrony krajowej i handlu. Istniejące w tym czasie rzemiosło związane było ściśle  z organizacja grodową.  Charakterystyczną cechą dla ówczesnych grodów na Śląsku było to,  że pewne rzemiosła były zgrupowane w osobnych osiedlach, które swa nazwę brały od nazwy rzemiosła. I tak na Ziemi Śląskiej, należącej do jednej z najstarszych dzielnic Polski, przybrały swa nazwę od rzemiosła następujące miejscowości: “Łagiewniki” czyli osiedle wytwórców łagwi (naczyń drewnianych), “Szczytniki” gdzie wyrabiano szczyty czyli tarcze, “Piekary” czyli osada piekarzy, “Zduny” czyli osada zdunów, Kuźnia czyli osada kowali itd.

W ciągu XIII w. dokonały się na ziemiach polskich, a szczególnie na Śląsku zasadnicze zmiany prawno – społeczne i gospodarcze pod wpływem imigracji do Polski ludności niesłowiańskiej, przeważnie niemieckiej. Okres ten nazywamy w historii Polski okresem “kolonizacji na prawie niemieckim”. W okresie tym rzemiosło tworzy skupiska skupiska rzemieślnicze w nowo powstających miastach o typie handlowo – rzemieślniczym, opuszczając dawne otwarte podgrodzia.

Nowo organizowane miasta skupiały w swych murach  wszystkie rodzaje rzemiosł, które dla celów porządkowych organizowane były w cechach wzorowanych na schemacie organizacyjnych cechów zachodnio – europejskich. System gospodarki wymiennej został zastąpiony gospodarką pieniężną, a pieniądz stał się powszechnym środkiem płatniczym. Do ważniejszych miast na Śląsku w tym czasie należały Nysa, Opole, Racibórz, Cieszyn, Prudnik, Gliwice, Bielsko, Koźle, (...) , Wodzisław, Tarnowskie Góry, Głogówek, Bytom  i Będzin. (Dowód: poniższa mapa – fot. Str. 17)
W tych właśnie miastach krzewiło się bujnie życie rzemiosła przez całe wieki średnie  aż do czasów nowych. Według ówczesnych materiałów statystycznych to przynajmniej  ¾ mieszkańców miast rekrutowało się spośród rzemieślników i ich rodzin, a tylko ¼  część ludności przypadała na inne grupy społeczne. Dopiero w wieku XIX przewaga liczebna ludności rzemieślniczej spada  w miastach na rzecz innych warstw społecznych (robotniczych),  a to w związku z powstaniem przemysłu fabrycznego.

Życie organizacyjne rzemiosła na Śląsku

W wiekach średnich miasta jako siedziby rzemiosła stanowiły samodzielne ośrodki gospodarczo – społeczne, a samorząd tych miast miał wielki wpływ również i na organizacje rzemieślnicze. Cechy rzemieślnicze stanowiły niepodzielną część organizmów gospodarczych miast i były nie tylko związkami zawodowymi, lecz były również bractwami religijnymi, drużynami wojskowymi – broniącymi miast, oddziałami straży pożarnej oraz klubami towarzyskimi.  Ta wspólnota interesów gospodarczych rzemiosła z miastem sprawiła, że i kierownictwo miasta i sądownictwo znalazły się w rekach członków cechu.